او هم چنین برای نوشتن ۵۰ صفحه سلسله مقاله‌هایی در مورد "اسپانیای انقلابی"، کتاب‌های ۳۶ نویسنده به پنج زبان را خوانده و ۷۵ صفحه یادداشت برداری کرده بود.
مارکس و انگلس تمام قد؛ برای اولین بار انتشار کامل مجموعه آثار
ناصر غیاثی
نویسنده و مترجم ساکن آلمان
به روز شده: 17:47 گرينويچ - دوشنبه 10 سپتامبر 2012 - 20 شهریور 1391
مجموعه کامل آثار مارکس و انگلس هنوز منتشر نشده است
«شبحی در اروپا می‌چرخد، شبح کمونیسم» این نخستین جمله مانیفست حزب کمونیست است، کتابی به قلم کارل مارکس و فریدریش انگلس که در فوریه ۱۸۴۸ در لندن انتشار یافت و تا امروز کم وبیش به تمام زبان‌های دنیا ترجمه شده است. مایه شگفتی است که پس از گذشتن بیش از صد و اندی سال از مرگ مارکس ( ۱۸۸۳ - ۱۸۱۸) و انگلس ( ۱۸۹۵- ۱۸۲۰) دو اندیشمندی که چهره جهان را دگرگون کرده‌اند، هنوز مجموعه‌ی کامل آثار این دو منتشر نشده است.
آغاز
موضوعات مرتبط
در سال‌های آغازین قرن بیستم تلاش‌هایی برای انتشار ِ مجموعه آثار مارکس و انگلس انجام گرفت. به این ترتیب که ابتدا در موسسه مارکس–انگلس در مسکو نشر ۴۲ جلدی آثار این دو شروع شد و ۱۴ جلد آن انتشار یافت. اما این پروژه در سال ۱۹۳۵ به دستور استالین متوقف شد، مدیر مسئول آن را به جوخه اعدام سپردند و هم‌کاران او در اردوگاه‌های کار اجباری ناپدید شدند.
"در سال‌های آغازین قرن بیستم تلاش‌هایی برای انتشار ِ مجموعه آثار مارکس و انگلس انجام گرفت. اما این پروژه در سال ۱۹۳۵ به دستور استالین متوقف شد، مدیر مسئول آن را به جوخه اعدام سپردند و هم‌کاران او در اردوگاه‌های کار اجباری ناپدید شدند."
سال ۱۹۵۳ دو نهاد حزبی به نام "موسسه مارکسیسم - لنینسیم" در برلین شرقی و مسکو تاسیس شدند و انتشار آثار مارکس و انگلس را از سرگرفتند. اما از آن جا که مقامات بالای حزب کمونیست شوروی علاقه‌ای به انتشار نسخه‌های تاریخی – انتقادی نداشتند، این پروژه نیز از ادامه کار باز ماند. سال ۱۹۶۴ خروشچف راه را برای انتشار مجموعه آثار مارکس و انگلس باز کرد و نخستین جلد آزمایشی در سال ۱۹۷۲ منتشر شد. تا سال ۱۹۹۰، سال اتحاد دو آلمان، در مجموع ۳۶ جلد متن و تعلیقات انتشار یافت. گرچه قرار بود آثار مارکس و انگلس بدون سانسور و کاملا وفادار به متن اصلی همراه با توضیحات و تعلیقات انتشار یابد اما پیش‌گفتارها و تعلیقات این کتاب‌ها متاثر از اصول ایدئولوژیک مارکسیسم - لنینیسم بود و با توجه انگیزه‌های سیاسی حزب کمونیست شوروی خود متن‌ها نیز کامل نبودند.
MEGA
به نظر می‌رسید پس از فروریختن دیوار برلین سرنوشت مجموعه آثار مارکس و انگلس به پایان رسیده باشد. اما در سال ۱۹۹۰ به ابتکار "انستیتوی بین‌المللی تاریخ اجتماعی" در آمستردام، بنیادی متشکل از مارکس‌شناسان اروپایی، آمریکایی و ژاپنی به نام "بنیاد بین‌المللی مارکس - انگلس" تشکیل شد تا برای نخستین بار کار نشر مجموعه‌ی کامل آثار مارکس و انگلس را با عنوان "نشر مجموعه آثار مارکس – انگلس" Engels Gesamtausgabe) MEGA (Marx- با رویکردی انتقادی – تاریخی، غیرایدئولوژیک و بدون کم و کاست به عهده بگیرد.
این شبکه بین‌المللی که نهادی آکادمیک است، شیوه کار خود را بر چهار اصل استوار کرده است: یک: وفاداری مطلق به متن اصلی، دو: انتشار تمام نسخه‌های موجود از هر اثر، به گونه‌ای که مراحل شکل‌گیری و تکوین آن‌ها بویژه در آثار مارکس برجسته شود، سه: انتشار هر متن به زبان اصلی، چهار: توضیحات و تعلیقات مفصل برای هر اثر.
دستنوشته مارکس از سرمایه
با تاسیس مگا، یکی از بزرگ‌ترین پروژه‌های پژوهشی - انتشاراتی در سطح جهان شکل گرفت. مگا تنها به بازنشر آثار مارکس و انگلس نمی‌پردازد بلکه فارغ از علایق سیاسی – ایدئولوژیک و با رویکردی بین‌المللی و علمی، انتشار متن‌های منتشر نشده و یا تازه یافته شده، تصحیح خطاها، زدودن دست‌بردهای بیگانه در آثار و ایدئولوژی‌زادیی از آن‌ها را نیز در برنامه کاری خود قرار داده و هدف نهایی خود را به پایان رساندن نشر انتقادی - تاریخی مجموعه آثار مارکس و انگلس همراه با توضیحات و تعلیقات اعلام کرده است. مگا به چهار بخش تقسیم شده است: یک) آثار، مقاله‌ها، پیش‌نویس‌ها، دو) سرمایه و مقدماتش، سه) نامه‌نگاری‌ها و چهار) یادداشت‌برداری‌ها، دست‌نوشته‌ها و حاشیه‌نویسی‌ها.
این مجموعه قرار بود در ابتدا در ۱۶۴ دوره دوجلدی منتشر شود که به ۱۱۴ دوره تقلیل یافته و تاکنون ۵۹ دوره آن انتشار یافته است. هر دوره بین ۷۰۰ تا ۱۶۰۰ صفحه است و از دو کتاب تشکیل شده، یک جلد متن و یک جلد توضیحات و تعلیقات.
کتاب‌های بخش یکم شامل تمامی آثار فلسفی، اقتصادی و سیاسی، نوشته‌ها، مقاله‌ها (اعم از نیمه تمام یا به اتمام رسیده)، سخنرانی‌های مارکس و انگلس و نیز ترجمه‌های این دو می‌شود. این بخش شامل ۳۲ دوره است که ۲۰ دوره آن انتشار یافته است. در این بخش مقاله‌های فراوانی از مارکس و انگلس موجود است که مدت‌ها ازبین‌رفته تلقی می‌شدند یا انتساب آن‌ها به مارکس و انگلس مورد مناقشه بود.
کتاب‌های بخش دوم "سرمایه" را دربرمی‌گیرد، همراه با تمام دست‌نوشته‌ها و ویرایش‌های خود مارکس و تمام نسخه‌های متفاوت چاپ‌شده و نیز آثاری که به طور مستقیم به این کتاب مربوط می‌شوند. از این بخش تاکنون پانزده دوره منتشر شده است. کتاب‌های بخش سوم حاوی نامه‌هایی است که مارکس و انگلس خود به دیگران یا دیگران به این دو نوشته‌اند. از ۳۵ دوره‌ی این مجموعه، ۱۲ جلد به چاپ رسیده است. در بخش چهارم یادداشت‌برداری‌ها و دفترهای یادداشت گردآوری شده‌اند که اغلب آن‌ها برای نخستین بار انتشار می‌یابند.
تنها درآمد طولانی مدت و منظم مارکس مربوط به چهار سالی بود که به استخدام نیویورک تریبون، بزرگ‌ترین روزنامه عصر خود درآمده بود
گرچه بودجه مگا تنها تا سال ۲۰۱۵ تصویب شده است، اما مدیران آن پیش‌بینی می‌کنند، کار این بنیاد ۳۰ تا ۳۵ سال به طول بیانجامد.
توضیحات و تعلیقات در این بخش تاریخ تکوین تک تک آثار مارکس و انگلس، از شکل گرفتن اندیشه تا پختگی و به چاپ رسیدن متن‌ها ارائه می‌شود، شیوه کار مارکس و انگلس را نشان می‌دهد و متن‌ها را بر زمینه تاریخی – سیاسی عرضه می‌کند. چند نمونه زیر اهمیت این توضیحات و تعلیقات را نشان می‌دهد.
کار و پول
مارکس در یک دوره مطالعات گسترده به جدیدترین دستاوردهای زمین‌شناسی، شیمی، ریاضی و بیولوژی پرداخت. توضیحات و تعلیقات در مورد یادداشت‌برداری‌های مارکس در مورد زمین‌شناسی به تنهایی بالغ بر ۱۰۰۰ صفحه می‌شود. او هم چنین برای نوشتن ۵۰ صفحه سلسله مقاله‌هایی در مورد "اسپانیای انقلابی"، کتاب‌های ۳۶ نویسنده به پنج زبان را خوانده و ۷۵ صفحه یادداشت برداری کرده بود.
مارکس در طول زندگی‌اش فقط برای مدت کوتاهی درآمد ثابت داشت. تنها درآمد طولانی مدت و منظم او مربوط به چهار سالی بود که به استخدام نیویورک تریبون، بزرگ‌ترین روزنامه عصر خود درآمده بود.
مارکس بحران اقتصادی سال ۱۸۵۷ را که از آن به عنوان نخستین بحران اقتصادی همه‌گیر یاد می‌شود، «دورانی سخت» می‌نامد و می‌نویسد، طلب‌کارها چون «گرگ‌های گرسنه» همسرش را محاصره کرده و بحران را «بهانه قرار داده‌اند تا از او پول بکشند». در همین زمان انگلس که دچار مشکل غدد شده بود، پول و شش بطر بوردو، سه بطر پورت و دو بطر شری برای مارکس فرستاد. مارکس نیز به نوبه خود به مطالعه متن‌های انگلیسی و فرانسه و آلمانی در مورد غدد نشست و به انگلس نوشت: «کمبود موقت آهن در خون علت اصلی بیماری تو است» و روغن کبد ماهی تجویز کرد. اما بلافاصله و بار دیگر با جدیت تمام به مطالعه بحران اقتصادی برگشت.
سرمایه
"مارکس و انگلس در طول بیش از ۶۰ سال با حدود ۲۰۰۰ نفر، به طور عمده مهاجرها و خارجی‌ها مکاتبه داشته و ۴۰۰۰ نامه نوشته‌اند. حدود ۱۰۰۰۰ نامه نیز به آن‌ها نوشته شده است. "
پس از انتشار جلد اول "سرمایه" در سال ۱۸۶۷، مارکس به یادداشت‌برداری برای جلدهای دوم و سوم پرداخت و هم‌زمان به تجدیدنظر کامل در جلد اول نیز می‌اندیشید. انگلس پس از مرگ مارکس دست‌نوشته‌های او را برای "سرمایه" جمع‌آوری کرده و در جلد دوم و سوم این کتاب انتشار داد. اما مگا با انتشار دوره ۱۵ جلدی "سرمایه" نشان می‌دهد، این اثر سه جلد نبوده و آن‌چه پیش از این منتشر شده بود، انبوهی از دست‌نوشته‌های به هم ریخته و حاصل ۲۰سال کار بود. هم چنین توضیحات و تعلیقات مگا مربوط به "سرمایه" معلوم می‌کند، انگلس تنها در جلد دوم "سرمایه" ۵۰۰۰ بار در متن دست برده بود.
نامه‌ها
مارکس و انگلس در طول بیش از ۶۰ سال با حدود ۲۰۰۰ نفر، به طور عمده مهاجرها و خارجی‌ها مکاتبه داشته و ۴۰۰۰ نامه نوشته‌اند. حدود ۱۰۰۰۰ نامه نیز به آن‌ها نوشته شده است. نامه‌های این دو به دیگران کم و بیش به طور کامل انتشار یافته‌اند در حالی که نامه‌های نوشته شده به آن‌ها که بخش بزرگی از آن در مسکو است، هنوز منتشر نشده‌اند. حدود دو سوم آثار باقی‌مانده از مارکس و انگلس در آمستردام و یک سوم دیگر آن در مسکو نگه‌داری می‌شود.
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر