دوچرخه سواری زنان در تهران

مقاله من در شرق پارسی به آدرس زیر: 

http://www.sharqparsi.com/2014/02/article11112

دوچرخه سواری زنان در تهران و ممنوعیت های نانوشته

بر اساس داده های یک پژوهش درباره دوچرخه سواری در تهران، بیش از 70 درصد پاسخگویان اظهار کرده اند که ایرادی در دوچرخه سواری زنان در سطح شهر نمی بینند. با این حال نوعی ممنوعیت نانوشته بر سر دوچرخه سواری زنان در ایران سایه انداخته است.

دوچرخه سواری زنان در پارک چیتگر واقع در غرب تهران-عکس از شرق پارسی

دوچرخه سواری زنان در فضای شهری منع قانونی ندارد با این حال شهرداری تهران در خانه های دوچرخه ای که در سطح شهر تهران ایجاد کرده از ارائه دوچرخه به زنان امتناع می کند. یک شهروند تهرانی در این باره به شرق پارسی می گوید: “اگر خانم باشی و به این خانه های دوچرخه مراجعه کنی از ثبت نام شما امتناع می کنند و می گویند اجازه ثبت نام خانم ها را نداریم. یعنی شهرداری خانه دوچرخه مردانه افتتاح کرده است، اما در تابلوهایشان نمی نویسند مردانه. مثل اینکه طبیعی است که به زنان دوچرخه داده نشود.”

با این حال گاهی مسوولان این خانه ها توصیه های جالبی برای زنان دارند: “همراه با برادر، همسر یا پدرتان یا هر مرد دیگری بیایید ثبت‌نام کنید، بعد خودتان از دوچرخه استفاده کنید”.

دوچرخه سواری زنان به همراه عضو مذکر خانواده در تهران- عکس از شرق پارسی

یکی از مسوولان شرکت پارسا، مجری پروژه دوچرخه شهری در تهران در پاسخ به پرسش شرق پارسی که خانه های دوچرخه زیر نظر شما، چه پاسخی به درخواست بانوان برای دریافت دوچرخه دارند، می گوید: “چون بحث خانه های دوچرخه بحث تفریحی نیست بلکه برای کارمندها است که می خواهند سر کار بروند فعلا برای خانم خدمات ارائه نمی کند. فعلا خانم ها برای استفاده از این خانه های دوچرخه محدودیت دارند، اما می توانند در پارک های مخصوص بانوان از دوچرخه استفاده کنند.”

این مسوول در پاسخ به پرسش ما که برای بانوان کارمند چطور؟ افزود: “به خاطر قوانین حوزه ترافیک برای خانم ها دوچرخه ارائه نمی شود . اوایل کار این خانه ها، حدود سال ۱۳۹۰ دوچرخه شهری به خانم ها ارائه می شد، اما به دلیل تصادف های زیادی که داشتند این پروژه برای خانم ها کنار گذاشته شد.”

دلایل ممنوعیت غیر قانونی (از این منظر که قانون آنرا منع نکرده است) دوچرخه سواری زنان در شهر چه در حوزه مذهبی – سیاسی و چه حوزه عرفی یا اجتماعی نهفته باشد، در حال حاضر زنان نمی توانند از خانه های دوچرخه ای که شهرداری در مناطق مختلف تهران راه اندازی کرده است، استفاده کنند. با این حال نتایج یک پژوهش در تهران نکات جالب توجهی درباره دیدگاه عموم مردم درباره دوچرخه سواری بانوان ارائه می کند.

نتایج پژوهشی درباره دوچرخه سواری زنان

در سال ۱۳۸۹ شمسی شهرداری تهران پژوهشی را برای سنجش دیدگاههای مردم تهران درباره استفاده از دوچرخه در رفت و آمدهای شهری را اجرا کرد که در بخش هایی از آن دیدگاه شهروندان درباره دوچرخه سواری زنان مورد پرسش قرار گرفته بود. نگاهی به برخی نتایج این پژوهش توضیح روشن تری درباره منع دوچرخه سواری زنان پیش روی ما می گذارد.

70 درصد تهرانی گفته اند که ایرادی در دوچرخه سواری زنان در شهر نمی بینند- عکس از شرق پارسی

در بخشی از یافته های این پژوهش، مخاطبان با این گزینه که “استفاده از دوچرخه در شهر برای زنان و دختران ایرادی ندارد” با بیش از ۷۰ درصد پاسخ مثبت، گفته اند که ایرادی در دوچرخه سواری زنان در شهر نمی بینند. بر اساس نتایج، مخالفین دوچرخه سواری زنان نیز ۱۴ درصد بوده اند. (نتایج تفضیلی: ۲۹ درصد کاملا موافق، ۴۵ درصد موافق، ۱۲ درصد بی نظر، ۱۱ درصد مخالف و ۳ درصد کاملا مخالف)

پرسش دیگر این پژوهش با این گزینه مطرح شده که تا چه اندازه با این گزینه موافق یا مخالف هستید: “استفاده از دوچرخه برای زنان به ایجاد مزاحمت برای آنان می انجامد.” نتایج گویای آن است که حدود ۶۰ درصد پاسخگویان موافق بوده اند که دوچرخه سواری زنان به ایجاد مزاحمت برای آنها می انجامد. در برابر ۲۹ درصد مخالف این گزینه بوده اند. (نتایج تفضیلی: ۲۰ درصد کاملا موافق، ۳۹ درصد موافق، ۱۲ درصد بی نظر، ۲۵ درصد مخالف و ۴ درصد کاملا مخالف).

پرسش دیگر این پژوهش در چستجوی نوع مزاحمت های قابل تصور برای دوچرخه سواری زنان بوده است. در این پرسش دیدگاه پاسخگویان درباره موانع اصلی دوچرخه سواری زنان در سطح شهر پرسیده شده است. نتایج گویای آن است که ۳۵ درصد پاسخگویان، موانع اجتماعی (مزاحمت های خیابانی از سوی مردان و ..) را مانع اصلی دانسته اند، حدود ۳۵ درصد موانع عرفی (باورهای عمومی همچون آبرو و …) و ۳۰ درصد موانع شرعی (مسئله پوشش اسلامی، مغایرت با اسلام و ..) را ذکر کرده اند.

دوچرخه سواری زنان در غرب تهران-عکس از شرق پارسی

بر این اساس، از نظر اکثریت پاسخگویان این پژوهش که از مناطق ۲۲ گانه شهر تهران بوده اند، اشکالی در دوچرخه سواری زنان وجود ندارد، اما معتقد هستند که این کار با مزاحمت های خیابانی همراه خواهد بود. آنها همچنین موانع اجتماعی از جمله مزاحمت های خیابانی مردان برای زنان و همچنین موانع عرفی از جمله باورهای عمومی و کلیشه های ذهنی را مهمترین موانع دوچرخه سواری زنان می دانند. با اینکه همواره در اولین واکنش موانع مذهبی به عنوان مانع اصلی در این زمینه به ذهن می رسند از نگاه مخاطبان این پژوهش موانع مذهبی در درجه سوم اهمیت بوده اند.

همچنین این پژوهش نشان می دهد که میان تاهل افراد و دیدگاهشان درباره دوچرخه سواری زنان رابطه وجود داشته است. متاهل ها بیشتر از مجردها مخالف دوچرخه سواری زنان بوده اند. همچنین شاغلین و دو گروه سنی کمتر از ۲۴ سال و ۳۵ تا ۴۴ سال دیدگاه مثبت تری نسبت به دوچرخه سواری زنان ابراز کرده اند.

متاهل ها بیشتر از مجردها مخالف دوچرخه سواری زنان در تهران هستند- عکس از شرق پارسی

در پایان این پژوهش مهمترین پیشنهاد پاسخگویان برای گسترش استفاده از دوچرخه در سطح شهر تهران “گسترش فرهنگ دوچرخه سواری” عنوان شده که بسیاری از مشکلات پیرامون دوچرخه سواری زنان ذیل آن قابل بحث است.

نتایج این پژوهش گویای زمینه پذیرش بالای دوچرخه سواری زنان در میان شهروندان تهرانی است با این حال نگرانی از مزاحمت های خیابانی نیز به همان اندازه قدرتمند است.

نگاه رسمی به دوچرخه سواری زنان

با وجود عدم ممنوعیت قانونی دوچرخه سواری زنان در سطح شهر با این حال ممنوعیت های گوناگونی این امر را با مشکل مواجه کرده اند.

چندی پیش سردار حسین رحیمی رییس پلیس راهنمایی و رانندگی تهران ممنوعیت دوچرخه سواری زنان در شهر را اعلام کرد. این در حال است که در تیرماه ۱۳۹۱ محمد رضا محمودی معاون وقت عمرانی استانداری تهران اعلام کرده بود که دوچرخه سواری برای بانوان منع قانونی ندارد و این موضوع باید فرهنگ سازی و اصلاح شود.

دوچرخه سواری زنان به همراه عضو مذکر خانواده در غرب تهران-عکس از شرق پارسی

با این حال سردرگمی در این باره به ادامه ممنوعیت ارائه دوچرخه به زنان انجامیده است به طوری که منوچهر دانشمند، دبیر دوچرخه سواری شهرداری تهران در همان زمان گفت: “اگر آقای معاون استاندار کنار یکی از کانکس‌ها دوچرخه حاضر شوند و دوچرخه در اختیار بانوان قرار دهند، از ایشان سپاسگزار خواهیم بود، زیرا ما تاکنون هیچ دستوری برای ارائه دوچرخه به بانوان نداشته‌ایم و همچنان تنها آقایان می‎توانند در ایستگاه‎های دوچرخه شرق تهران ثبت نام کنند.”

این موضوع با گفته های محمد رویانیان رییس ستاد سازمان سوخت وقت ایران همراه بود که از طراحی دوچرخه های ویژه بانوان خبر داد که تاکنون این طرح مسکوت مانده است.

از سوی دیگر رییس سازمان ورزش شهرداری تهران گفته است که سه بار از شورای انقلاب فرهنگی که متولی این موضوع است استعلام شده که بی پاسخ مانده است.

این دیدگاههای گاه متناقض در عمل به عدم ارائه خدمات توسط خانه های دوچرخه به بانوان شده است.

دیدگاه مذهبی و دوچرخه سواری زنان:

یکی از مهمترین مخالفت های با دوچرخه سواری زنان از موضع مذهبی است. مقاله کاظم علی محمدی در سایت معاونت تهذیت حوزه های علمیه و استدلال هایش درباره دوچرخه سواری زنان در ایران بسیار پر سر و صدا شد. آقای محمدی در مقاله خود درباره دوچرخه سواری زنان با ذکر روایت های متفاوت از امام صادق و دیگر امامان که “پیامبر اکرم از سوار شدن زنان بر زین نهی کرده اند” و نیز این روایت که ” در آخر الزمان زنان بر زین ها سوار می شوند” نتیجه گرفته است که دوچرخه سواری زنان از نظر اسلام صحیح نیست.

این استدلال ها به معاونت تهذیب حوزه های علمیه محدود نمانده و بسیاری از مراجع تقلید به این موضوع واکنش منفی نشان داده اند. آیت الله مکارم شیرازی گفته است که “با توجه به پیامدهاى سوئى که این گونه امور دارد، لازم است از آن پرهیز شود و به وسوسه هایى که این و آن مى کنند توجه نکنی.” آیت الله سیستانی گفته است: “اگر در معرض دید نامحرم باشد و وضع او تحریک کننده باشد جایز نسیت.” آیت الله بهجت گفته است:” هر چه زمینه ساز فساد است، حرام است.” آیت الله خامنه ای گفته است:” خانم‌ها باید از هر کارى که موجب جلب توجه نامحرم مى‌شود، اجتناب نمایند.”

دوچرخه سواری زنان در غرب تهران-شرق پارسی

بااین حال برخی مراجع نیز نظر معتدل تری دارند. آیت الله محمد عزالدین الحسینی الزنجانی گفته است: “موتور سواری و نیز دوچرخه سواری و اسب سواری بانوان با حفظ حجاب شرعی مانعی ندارد. ”

خانه های دوچرخه بدون زنان

خانه های دوچرخه که از سال ۱۳۸۸ شمسی در تهران آغاز به کار کرد در حال حاضر در چندین منطقه تهران گسترش یافته اند. اکنون به گفته مسوولان این پروژه بیش از ۴۵۰۰ دوچرخه در شهر تهران وجود دارد و حدود ۱۴۰ خانه دوچرخه فعال هستند.

دوچرخه سواری زنان در غرب تهران-شرق پارسی

یکی از مسوولان شرکت پارسا، مجری پروژه دوچرخه شهری در تهران به شرق پارسی می گوید: “در مناطق ۲، ۵، ۷ و ۸ تهران خانه های دوچرخه به طول کاملا راه افتاده است، ولی هر کدام از این مناطق بر اساس وسعتی که دارند تعداد خانه های دوچرخه شان متفاوت است.”

وی میزان استقبال شهروندان از این پرژوه را خوب ارزیابی می کند و می گوید: “به عنوان مثال در منطقه ۵ شهرداری با ۳۰ خانه دوچرخه، حدود ۵ تا ۶ هزار نفر عضو داریم.”

با این حال همه این اعضای خانه های دوچرخه آقایان هستند و تا اطلاع ثانونی برنامه ای برای تغییر سیاست فعلی دیده نمی شود. محافظه کاران مذهبی با استدلال های گوناگون به شدت مخالف رفع ممنوعیت استفاده از دوچرخه برای زنان هستند، اما از سوی دیگر در فضای عمومی جامعه نیز پشتیبانی جدیی در افکار عمومی برای رفع این ممنوعیت ها دیده نمی شود. شاید مهمترین دلیل این عدم رغبت عمومی برای رفع این ممنوعیت ها، مزاحمت های خیابانی مردان برای زنان دوچرخه سوار باشد، موضوعی که در پژوهش شهرداری تهران به عنوان اولین مانع دوچرخه سواری زنان شناخته شده است.